Τίμα τον πατέρα σου και την μητέρα σου (με το άλλο σόι τι γίνεται;)

"Οικογένεια δεν είναι ομάδα συγγενών. Είναι κάτι περισσότερο από συγγένεια αίματος, πρέπει να είναι συγγένεια ιδιοσυγκρασίας. Ο ιδιοφυής άνθρωπος συχνά δεν έχει οικογένεια. Έχει συγγενείς".

Του Fernando Pessoa, Marginalia.
----

Ασφαλώς και δεν νιώθω ιδιοφυής. Ούτε καν έξυπνος. Από τότε όμως που διάβασα τον παραπάνω αφορισμό του Pessoa, τον σκέφτομαι συνεχώς. Προσπαθώ να τον καταλάβω, να τον αποκωδικοποιήσω, να δω αν ισχύει στη δική μου περίπτωση, στους ανθρώπους που γνωρίζω, στον περίγυρό μου (που κι αυτοί, φευ, δεν μπορούν να χαρακτηρισθούν ως ιδιοφυείς).

Συγγενείς; Με την έννοια που δίνει ο Pessoa, ναι, έχω, να 'ναι καλά οι άνθρωποι. Οι οποίοι, βέβαια, δεν είναι υποχρεωμένοι να 'χουν διαβάσει (και να συμφωνούν) με τον περίεργο αυτό πορτογάλο. Και που, βεβαίως, με θεωρούν όχι μόνο συγγενή, αλλά μέλος της οικογένειας. Με το νόημα που η λέξη αυτή έχει χιλιάδες χρόνια τώρα. Νόημα που δεν ενδιαφέρεται και τόσο αν τυχόν τα μέλη της οικογένειας μοιράζονται ή όχι κοινές αξίες, σκέψεις, προβληματισμούς, φόβους κι αγάπες. Αρκεί η συγγένεια του αίματος, είναι άλλωστε γνωστό ότι το αίμα νερό δεν γίνεται. Η κοινή καταγωγή, τα γονίδια, η γραμμική πορεία. Τα άλλα, αν υπάρχουν καλό είναι, αν δεν υπάρχουν δεν πειράζει, μπορούμε και να τα κατασκευάσουμε, το κοινό παρελθόν είναι αστείρευτη δεξαμενή, άλλωστε, σήμερα, ο καθένας έχει τις δουλειές του, πού καιρός γι αληθινή επαφή ...

Η οικογένεια λοιπόν όπως την ξέρουμε, ιερός θεσμός και θεμέλιο της κοινωνίας, και η οικογένεια του Pessoa, άνθρωποι δηλαδή που δένονται όχι με το αίμα αλλά με τη συνάφεια, τη συγγένεια απόψεων και συμπεριφορών, την αμοιβαία έλξη και αγάπη, την κοινή στάση ζωής. Κάθε σύγκριση περιττή. Γιατί η προ Pessoa οικογένεια έρχεται από πολύ μακριά, νιώθει απίστευτα σίγουρη, έχει - ακόμη κι η πιο ασήμαντη - τους δικούς της μύθους, τους δικούς της ήρωες, καλούς και κακούς, τους δικούς της εχθρούς, τη δική της ιεραρχία, τους δικούς της κώδικες συμπεριφοράς, τις δικές της αξίες. Κι όποιος προσπαθεί να την απομυθοποιήσει, να της αφαιρέσει την πολύτιμη αυτή πατίνα του χρόνου, να τη δει με λογική ματιά, να τη σχετικοποιήσει, να διατυπώσει διαφορετική άποψη για τα ιερά και τα όσιά της, να της αφαιρέσει το φωτοστέφανο, διαπράττει ιεροσυλία. Γιατί, αν απ΄ τους ανθρώπους κόψεις τις ρίζες, σε τι άραγε μπορούν να στηριχθούν; Και πώς θα πάνε παρακάτω; Με τι κουράγιο θα δημιουργήσουν απογόνους; Κι αν αρχίσεις να ξαναγράφεις τα γραμμένα, να φωτίζεις τις σκοτεινές γωνιές, να πηγαίνεις γυρεύοντας και ν' αφαιρείς τα φωτοστέφανα, πού άραγε θα σταματήσεις;

Τι γίνεται όμως αν κάποιος έχει διαβάσει Pessoa; Ή, κι αν δεν έχει διαβάσει, αν έχει νιώσει, βαθιά μέσα του, την αλήθεια του παραπάνω αφορισμού; Αν, αντί να είναι πρόθυμος φορέας του οικογενειακού του μύθου, προσπαθεί ν' αναπλάσει το παρελθόν, να κοιτάξει όσο πιο καθαρά γίνεται στην κρυστάλλινη σφαίρα της ζωής του, που θαμπή την παρέλαβε, να γράψει τη δική του εκδοχή, διαφορετική απ' την επίσημη, όχι για να πληγώσει άλλους, αλλά για να καταλάβει τη δική του ύπαρξη, να πάει παρακάτω; Τι γίνεται με τον αποσυνάγωγο αυτό; Μ' εκείνον που, κάθε στιγμή, έχει έντονη την αίσθηση ότι μπορεί να βρίσκεται ανάμεσα στους συγγενείς του, όχι όμως κι ανάμεσα στην οικογένειά του; Και που, για το λόγο αυτό, νιώθει απίστευτα μόνος; Ποια είναι η θέση του πια, τώρα που, ο άμυαλος, άνοιξε τους ασκούς του Αιόλου;

Ας μην ανησυχούμε όμως, η σωστή οικογένεια τα ξέρει αυτά, τα περιμένει, είναι προετοιμασμένη. Κι όσο πιο ευφυής είναι, τόσο μπορεί να δέχεται, να παραβλέπει, να συγχωρεί και ν' απορροφά τέτοιου είδους παραβατικές συμπεριφορές, να ενσωματώνει τα απολωλότα μέλη της στα υγιή, να διαγράφει μικρούς ή μεγάλους κύκλους, να στέκεται για λίγο, να μη χάνει όμως ούτε στιγμή το στόχο της, που δεν είναι άλλος απ' τη δικαίωση του παρελθόντος της και την προέκτασή της στο μέλλον.

Κι αν, τώρα, σε μια τέτοια οικογένεια, κάθε συγκέντρωση καταλήγει, σιγά σιγά, να βουλιάζει το αιρετικό της μέλος σε μιαν αυτιστική κατάσταση, μόνον ανάμεσα σε πολλούς, ε, τι να γίνει, οι μεγάλες αποστολές έχουν και παράπλευρες απώλειες. Εξάλλου, όλοι σήμερα έχουν τα βάσανά τους, ποιος ξέρει τι να τον ταλαιπωρεί, φταίνε βέβαια και τα πολλά διαβάσματα, από μικρός άλλωστε ήταν λίγο διαφορετικός, μάλλον δέχθηκε υπερβολική αγάπη και καλόμαθε, δεν πειράζει όμως, κατά βάθος είναι τόσο καλό παιδί, δικό μας βέβαια παιδί, σίγουρα την άλλη φορά θα 'ναι καλύτερα, μην τον πιέζετε σήμερα ...